Κύριε Περιφερειάρχα,
Φίλες και φίλοι,
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητέ Γενικέ Γραμματέα Θανάση Στάβερη,
Πολλά συγχαρητήρια για την ιδέα και την διοργάνωση της σημερινής εκδήλωσης και συγχαρητήρια ευρύτερα. Και πριν μπω στο θέμα να πω και ένα ευχαριστώ και πολλά συγχαρητήρια και στον Αρχιμανδρίτη τον κύριο Καβαλιώτη για την μέριμνά του και για το ενδιαφέρον του γενικά για τα θέματα τα οποία αφορούν τον αυτισμό και για την πολύ ενδιαφέρουσα ώσμωση την οποία επιτυγχάνουμε σήμερα – εγώ θα έλεγα και σε συμβολικό επίπεδο με τον τρόπο με τον οποίο διενεργείται η σημερινή εκδήλωση.
Και θα μου επιτρέψει ο ίδιος να πω και δύο λόγια για τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη τον οποίο έχω να δω, είχαμε ιδωθεί φευγαλέα αλλά είχαμε συμπέσει όταν ο ίδιος ήταν καθηγητής κι εγώ φοιτητής στο ΜΙΤ. Και επιτρέψτε μου να πω ότι υπάρχει μία φράση που λένε στο MIT – ο Κωνσταντίνος την ξέρει καλύτερα από εμένα- που λέει «το να σπουδάζεις εκεί είναι “the biggest assault on your ego” (η μεγαλύτερη επίθεση στο εγώ σου), γιατί εάν νομίζεις ότι είσαι καλός σε κάτι “καλώς ήρθες, υπάρχουν χιλιάδες οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα είναι καλύτεροι από εσένα”». Για όλους τους Έλληνες που διέπονταν και από αυτή την λογική – για να χρησιμοποιήσω και έναν όρο σχετικά εκκλησιαστικό – o «primus inter pares» ήταν ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης. Ήταν η πιο συμβολική φυσιογνωμία και η πιο συμβολική επιστημονική προσωπικότητα της γενιάς μου στο ΜΙΤ. Και νομίζω ότι έχει θεμελιώσει και έχει αποδείξει με την τεράστια ακαδημαϊκή και ερευνητική του συνεισφορά αλλά και με την κοινωνική του μέριμνα -καλή ώρα με την παρουσία του εδώ σήμερα- το ενδιαφέρον και την μέριμνά του και για τη χώρα μας και γι’ αυτά τα ζητήματα και την κοινωνική τους διάσταση.
Και γι’ αυτή την κοινωνική διάσταση λίγο- πολύ θα ήθελα να μιλήσω κι εγώ σήμερα. Σε αυτόν τον σύντομο χαιρετισμό. Να πω ότι αφενός για τα θέματα της Τεχνητής Νοημοσύνης μιλάμε, ουσιαστικά, για το μέλλον το οποίο πλέον έχει έρθει στο παρόν, δεν μιλάμε απλά και μόνο για το μέλλον. Ο Θανάσης Στάβερης ανέφερε μία σχετική νομοθετική πρωτοβουλία, μία σχετική νομοθετική μέριμνα που πήραμε το περασμένο καλοκαίρι χωρίς κατά ανάγκην αυτό να είναι η «Λυδία λίθος» ή όπως λένε οι αγγλοσάξονες το «silver bullet» (η ασημένια σφαίρα) της προσέγγισης που πρέπει να έχει ένα κράτος γενικά για την τεχνητή νοημοσύνη. Εκεί κινούμεθα με βάση τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις, πολύ απλά έχουμε μία θέση στο τραπέζι αλλά για πρώτη φορά ασκούμε τα σχετικά δικαιώματα αυτής της θέσης, δηλαδή έχουμε γνώμη στο τραπέζι στο πώς διαμορφώνονται οι ευρωπαϊκές ρυθμίσεις σε τεχνολογικό επίπεδο.
Και αυτή τη στιγμή η κεντρική ρύθμιση την οποία περιμένουμε γιατί όλα αυτά είναι ένα οικοδόμημα, είναι ο κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη. Σε γενικές γραμμές εκεί βλέπουμε κάτι το οποίο μας κάνει υπερήφανους τους Ευρωπαίους, αυτό που είδαμε και στον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Βλέπουμε να προβάλλει η Ελλάδα και η Ευρώπη τις αξίες της στην Τεχνολογία. Η τεχνολογία είναι ουδέτερη. Μαθαίνουμε όταν είμαστε παιδιά, χθες ήμουνα και σε ένα σχολείο και μου είπαν ότι δεν το μαθαίνουν πια, αλλά εγώ θυμάμαι όταν ήμουν στο σχολείο μία φράση από την έκθεση -αυτά τα κλισέ που απομνημονεύουμε- «η αξία της Τεχνολογίας έγκειται στη χρήση της». Λοιπόν, το κλισέ είναι σωστό. Η Τεχνολογία εξαρτάται από το πώς εσύ προβάλεις τις αξίες σου πάνω της και το πώς τη χρησιμοποιείς. Το κάνεις με τη λογική ενός προηγούμενου σπουδαίου Έλληνα από τον Κωνσταντίνο, του Μάικλ Δερτούζου στο ΜΙΤ που είναι ότι «βάζεις ανθρωποκεντρική προσέγγιση στους υπολογιστές;» ή το κάνεις με έναν τρόπο διαφορετικό.
Εμείς επιλέξαμε να προβάλλουμε, ουσιαστικά, τις αξίες μας και σαν Έλληνες και σαν Ευρωπαίοι στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Αυτό που κάναμε με τον νόμο τον οποίο ανέφερε ο Θανάσης πριν, ήταν μία σχετική προσέγγιση του τι πρόσθετο μπορούσε να γίνει σε σχέση με τη Τεχνητή Νοημοσύνη. Ένα παράδειγμα: είναι επιχειρήσεις οι οποίες χρησιμοποιούν αλγορίθμους Τεχνητής Νοημοσύνης για εργασιακά θέματα και οφείλουν να δημοσιεύουν αυτούς τους αλγορίθμους, οφείλουν να είναι απολύτως διαφανείς σε σχέση με τη χρήση τους.
Τώρα, από εκεί και πέρα βέβαια υπάρχουν πολλά ακόμη τα οποία πρέπει να γίνουν και θα γίνουν Όταν σχεδιάζαμε την εκδήλωση δεν υπήρχαν τα πρωτοσέλιδα για το ChatGPT σε εφημερίδες όλου του κόσμου. Σε προσωπικό επίπεδο, είχα την ευκαιρία να δώσω μία συνέντευξη στα ΝΕΑ πριν από λίγες εβδομάδες και στη συνέντευξη αυτή ετέθησαν οι ίδιες ερωτήσεις στο ChatGPT και σε μένα. Ο ευγενικός δημοσιογράφος είπε ότι «μα είναι πολύ καλύτερες οι απαντήσεις του Υπουργού», εγώ δεν σας κρύβω ότι όταν είδα τις απαντήσεις του αλγορίθμου αγχώθηκα, διότι ακόμη δεν είναι εκεί που θα φτάσουν αλλά δίνουν την εντύπωση ζώσας σκέψης. Και αυτό σημαίνει ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας η οποία ποτέ δεν είναι γραμμική αλλά είναι εκθετική, πάρα πολύ σύντομα θα έχει τρέξει ακόμη γρηγορότερα. Ήδη βλέπουμε τις προκλήσεις που δημιουργεί καθαυτός ο αλγόριθμος του ChatGPT παγκοσμίως στα εκπαιδευτικά συστήματα, μην πάμε πουθενά αλλού. Και στο πώς αυτή τη στιγμή μου έλεγαν για παράδειγμα στη Χαϊδελβέργη την περασμένη εβδομάδα ότι «δεν μπορούμε να διακρίνουμε εάν μία εργασία είναι προϊόν του ChatGPT αυτή τη στιγμή, γιατί δεν συνιστά καν προϊόν αντιγραφής». Δεν είναι αντιγραφή, είναι πρωτότυπο. Πώς διακρίνουμε αυτό ότι δεν το έγραψε ο συγκεκριμένος φοιτητής ή σπουδαστής; Από την άλλη, τι κάνεις; Το απαγορεύεις, γυρνάς το εκπαιδευτικό σύστημα πίσω στο μολύβι και στο χαρτί; Αυτό είναι επίσης λάθος. Η πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση είναι αυτά τα εργαλεία να τα χρησιμοποιήσεις αντί να σε χρησιμοποιήσουν αυτά. Να κάνουν, δηλαδή, μία διάσταση ενδυνάμωσης και ειδικά για την Τεχνητή Νοημοσύνη νομίζω ότι μπορεί κανείς να πει ότι μπορεί να συγκριθεί μόνο με την πυρηνική σχάση: είναι επαναστατική και καινοτόμα. Και πρέπει να την αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Από εκεί και πέρα βέβαια, μιας και το θέμα σήμερα αφορά τον Αυτισμό και την Τεχνητή Νοημοσύνη, επιτρέψτε μου να πω ότι η γενική μας αρχή είναι ότι η Τεχνολογία μπορεί να ενδυναμώσει, ότι κατά το όραμα Δερτούζου μπορεί να είναι ανθρωποκεντρική. Αυτό μπορεί να γίνει σε κάθε τεχνολογική πράξη, μπορεί φυσικά να γίνει και στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Ειδικά σε ό,τι αφορά τον αυτισμό, έχουμε μία πρόσθετη ευαισθητοποίηση τα τελευταία χρόνια, έχουμε πολλά παιδιά τα οποία πλέον μπορούμε με έγκαιρη διάγνωση να δούμε ότι βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού και έχουμε μία σειρά από παρεμβάσεις όπως λογοθεραπείες/εργοθεραπείες /ψυχοθεραπείες για να κάνουμε έγκαιρη παρέμβαση. Γνωρίζουμε ότι σε περιπτώσεις οι οποίες ναι μεν βρίσκονται στο φάσμα αλλά είναι δυνητικά υψηλής λειτουργικότητας, δεν είναι βαθιά στο φάσμα, μπορούμε με την έγκαιρη και πρόωρη παρέμβαση γύρω στα δύο, τρία έτη να έχουμε θεαματικά αποτελέσματα. Αποτελέσματα θα έχουμε σε κάθε περίπτωση αλλά πραγματικά θεαματικά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι.
Εδώ έρχεται η Τεχνολογία να βοηθήσει. Η Τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει με πάρα πολλούς τρόπους από το να χρησιμοποιήσεις αλγορίθμους Τεχνητής Νοημοσύνης στις μαγνητικές τομογραφίες των παιδιών από πολύ νεαρή ηλικία, μέχρι συστήματα τα οποία θα χρησιμοποιούν επίσης εξελιγμένους τρόπους, είτε νέα ρομπότ τα οποία θα έρθουν, είτε συστήματα που βιντεοσκοπούν τους γονείς με τα παιδιά και μπορούν να δουν την αλληλεπίδραση μεταξύ τους.
Γενικά η ζωή είναι μίμηση, μίμησις πράξεων και στη μίμηση των πράξεων που είναι ένα κομμάτι της αξιολόγησης του αυτισμού η Τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει και για την ανίχνευση και για την εκπαίδευση και για την αρωγή. Η δουλειά η δική μας λίγο-πολύ εδώ είναι να κάνουμε αυτό το οποίο έχουμε επιδιώξει να κάνουμε και σε άλλα πράγματα πιο απλά που λύνουμε ως εκκρεμότητες του παρελθόντος αυτή τη στιγμή. Να αξιοποιήσουμε καταλυτικά την τεχνολογία και να την αντιμετωπίσουμε σε μεγάλο βαθμό σαν δημόσιο αγαθά που μπορεί να έρθει και να λύσει πολύ συγκεκριμένα προβλήματα.
Με αυτές τις λίγες σκέψεις από μεριάς μου, για ακόμη μία φορά συγχαρητήρια για την διοργάνωση της σημερινής εκδήλωσης. Είναι πάρα πολύ σπουδαίο να μπορέσουμε να εστιάσουμε σε αυτά τα ζητήματα και στο πώς η Τεχνολογία ενδυναμώνει και στο πώς θα πάμε να την αξιοποιήσουμε σε ζητήματα όπως η έγκαιρη διάγνωση του αυτισμού και οι παρεμβάσεις. Και να πω ότι ειδικά σε ό,τι αφορά τον αυτισμό η διαδικασία της διάγνωσης και της αντιμετώπισης και των παρεμβάσεων στο φάσμα νομίζω μας δίνει ευρύτερα μηνύματα σε σχέση με την εκπαίδευση.
Ακούμε πάρα πολύ συχνά, και κλείνω με αυτή τη σκέψη, τον όρο «αριστεία» με τον οποίον όλοι σε αυτή την αίθουσα συμφωνούμε ότι πρέπει να φτάσουμε. Πρέπει να είμαστε πάρα πολύ σαφείς σε σχέση με το τι εννοούμε με αυτόν τον όρο. Δεν πρέπει, ειδικά σε παιδιά τα οποία αντιμετωπίζουν προκλήσεις, να οριστεί ως μία κατάσταση που υψώνει τείχη γιατί η Παιδεία είναι διεργασία, δεν είναι κατάσταση. Ο στόχος μας πρέπει να είναι ειδικά τα επόμενα χρόνια που περνάμε από τον παλιό τρόπο σκέψης της εκπαίδευσης του ενός πτυχίου και του ενός μεταπτυχιακού, σε έναν διαρκή εμπλουτισμό δεξιοτήτων: η διαρκής επανεπιμόρφωση, η διαρκής επανεκπαίδευση -ειδικά σε μία ζωή που διαρκεί περισσότερο- και η εξατομίκευση. Η Παιδεία λοιπόν είναι διεργασία, η Παιδεία είναι αρωγή, η Παιδεία είναι να μπορεί κανείς να βγάζει την καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Και νομίζω ότι οι παρεμβάσεις ειδικά σε ό,τι αφορά το φάσμα του αυτισμού μας δίνουν ένα μήνυμα σε σχέση με το πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε το κάθε παιδί και τον κάθε άνθρωπο γύρω μας: δίνουμε το χέρι και σηκώνουμε προς τα επάνω.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.